Thoái hóa hoàng điểm (thoái hóa điểm vàng) là một bệnh ảnh hưởng đến hoàng điểm. Bộ phận của mắt giúp chúng ta có thể nhìn thấy chi tiết hình ảnh. Thoái hóa điểm vàng có thể gây ra các vấn đề cho thị lực trung tâm (central vision), là vùng thị lực giúp nhìn rõ vật thể. Người mắc bệnh thoái hóa điểm vàng thường gặp khó khăn khi thực hiện các hoạt động hàng ngày có đòi hỏi thị lực trung tâm. Chẳng hạn như đọc sách hoặc lái xe. Thoái hóa điểm vàng do tuổi tác và bệnh Stargardt là hai dạng của bệnh thoái hóa điểm vàng. Cùng HBV tìm hiểu các nguyên nhân và cách phòng ngừa bệnh qua bài viết dưới đây.
Khái niệm thoái hóa hoàng điểm tuổi già
AMD là tình trạng xảy ra khi các tế bào trong hoàng điểm bị thoái hóa. Điều này xảy ra cùng với sự tổn hại của lớp tế bào biểu mô sắc tố và các tế bào bị tổn thương và chết. Hoàng điểm bị tổn hại sẽ ảnh hưởng đến thị lực trung tâm của bạn, gây khó khăn khi đọc sách, viết, lái xe, nhận diện khuôn mặt mọi người và những công việc đòi hỏi sự tỉ mỉ khác. Phần còn lại của võng mạc được dùng cho thị lực ngoại biên – thị lực “bên”- là những vùng không được tập trung nhiều.
Do đó, nếu không có hoàng điểm bạn vẫn có thể nhìn đủ để nhận biết sơ lược về không gian xung quanh. Nhận thấy được người và vật và không bị phụ thuộc. Tuy nhiên, mất thị lực trung tâm sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến tầm nhìn bình thường. Có 2 thể AMD: “ướt” và “khô”, được mô tả dưới dây.
Đối tượng bị thoái hóa hoàng điểm tuổi già (AMD)
AMD là dạng thoái hóa hoàng điểm thường gặp nhất và xảy ra ở những người lớn tuổi. Khoảng 5 trong 100 người trên 65 tuổi và khoảng 1 trong 8 người trên 80 tuổi bị AMD nặng đến mức mất thị lực trầm trọng. Phụ nữ trên 75 tuổi bị AMD nhiều gấp 2 lần nam giới cùng tuổi.
Có những dạng thoái hóa hàng điểm khác hiếm gặp xảy ra ở người trẻ. AMD có thể xảy ra với bất cứ ai. Nó là nguyên nhân phổ biến nhất gây các vấn đề thị lực trầm trọng ở Anh và các nước phát triển. Nó càng phổ biến hơn khi tuổi tác tăng lên như tên gọi. Hiếm gặp ở người dưới 60 tuổi. Nếu bạn bị AMD thể “ướt” ở một mắt thì nguy cơ bị ở mắt bên kia là 25%.
Hai thể của thoái hóa hoàng điểm tuổi già
Thể khô
Là dạng thường gặp nhất và xảy ra ở 9 trong 10 ca. Ở thể này, tế bào trong lớp biểu mô sắc tố của hoàng điểm dần dần trở nên “ốm” hay “gầy” đi (teo lại) và thoái hóa. Lớp tế bào này rất quan trọng đối với chức năng của tế bào nón và tế bào que. Do đó tế bào nón và que cũng sẽ thoái hóa và chết. AMD thể khô điển hình là một quá trình tiến triển từ từ khi số tế bào bị tổn thương tăng dần. Thường mất nhiều năm thì thị lực mới suy giảm trầm trọng. Nhiều người bị AMD thể khô vẫn không bị mất thị lực trung tâm hoàn toàn khi đọc sách.
Thể ướt
AMD thể ướt cũng có thể gọi là AMD thể tân mạch hoặc thể xuất tiết. Xảy ra với 1 trong 10 ca. Tuy nhiên nó thường gây mất thị lực trầm trọng trong một thời gian khá ngắn – đôi khi chỉ trong vài tháng. Rất hiếm trường hợp chảy máu (xuất huyết) từ tân mạch gây mất thị lực đột ngột trong vài giờ hoặc vài ngày.
Nguyên nhân thoái hóa hoàng điểm tuổi già
Các yếu tố nguy cơ làm tăng nguy cơ bị AMD gồm:
- Hút thuốc lá
- Tăng huyết áp (có thể)
- Tiền căn gia đình bị AMD. (AMD không phải là tình trạng di truyền trực hệ. Tuy nhiên nguy cơ bạn bị AMD tăng lên nếu các thành viên khác trong gia đình đã bị bệnh này).
- Ánh nắng mắt trời. Điều này chưa dược chứng minh, nhưng các nghiên cứu thực nghiệm cho thấy võng mạc bị phá hủy bởi tia nắng mặt trời (tia UVA và UVB).
AMD có vẻ phổ biến hơn ở những chủng người da trắng (phương Tây) hơn là chủng tộc khác.
Các triệu chứng của thoái hóa hoàng điểm tuổi già
AMD không gây đau. Các triệu chứng của AMD thể khô thường tiến triển từ từ đến nặng trong 5- 10 năm. Tuy nhiên mất thị lực trầm trọng do AMD thể ướt có thể tiến triển nhanh hơn.
- Triệu chứng sớm chủ yếu là mờ thị lực trung tâm mặc dù đã đeo kính như bình thường. Trong những giai đoạn sớm của bệnh này bạn có thể lưu ý thấy:
- Bạn cần nhiều ánh sáng hơn để đọc.
- Các từ trong sách hoặc tạp chí có thể nhòe đi.
- Màu sắc bớt tươi sáng hơn bình thường.
- Khó khăn trong nhận biết gương mặt.
- Một triệu chứng sớm đặc trưng nên lưu ý là hình ảnh biến dạng. Điển hình là đường thẳng sẽ trở nên lượn sóng hoặc gấp khúc.
- “Điểm mù” sẽ xuất hiện ở ngay giữa tầm nhìn của bạn. Nó có xu hướng lớn dần theo thời gian khi ngày càng nhiều tế bào nón và que bị thoái hóa ở hoàng điểm.
- Ảo ảnh thường gặp ở những người bị mất thị lực trầm trọng do bất cứ nguyên nhân gì. Ảo ảnh (hay còn gọi là hội chứng Charles Bonnet) có thể xảy ra nếu bạn bị AMD nặng.
Chẩn đoán thoái hóa hoàng điểm
Nếu bạn có triệu chứng gợi ý AMD, bác sĩ đa khoa hoặc kỹ thuật viên khúc xạ sẽ chuyển bạn đến bác sĩ chuyên khoa mắt càng sớm càng tốt, đặc biệt nếu nghi ngờ AMD thể ướt. Bác sĩ mắt sẽ kiểm tra đáy mắt bạn bằng máy sinh hiển vi. Võng mạc cũng có thể được chụp ảnh kỹ thuật số. Bác sĩ Mắt sẽ tìm những biến đổi điển hình của AMD thể khô và thể ướt.
Một xét nghiệm chẩn đoán hình ảnh khác cũng thường được sử dụng là chụp cắt lớp quang học nhãn cầu (OCT- ocular coherence tomography). Đây là một xét nghiệm không xâm lấn sử dụng những tia sáng để quét võng mạc.
Nếu AMD thể ướt được chẩn đoán hoặc nghi ngờ, một xét nghiệm hình ảnh khác gọi là chụp mạch võng mạc huỳnh quang (FFA- fundusfluorescein angiography) sẽ được thực hiện.
Phương pháp điều trị thoái hóa hoàng điểm tuổi già
Đối với AMD thể khô, chưa có phương pháp nào điều trị đặc hiệu. Tuy nhiên có một số phương pháp có thể giúp tối ưu hóa thị lực mà bạn đang có và giúp cải thiện sức khỏe của mắt.
Đối với AMD thể ướt ít phổ biến hơn, điều trị có thể ngăn chặn hoặc làm chậm tiến triển của mất thị lực ở một số người. Các phương pháp điều trị mới hơn thậm chí có thể đảo ngược phần nào tiến trình mất thị lực.
Các thuốc Anti-VEGF
Trong những năm gần đây, một nhóm thuốc chống yếu tố tăng sinh nội mô mạch máu gọi là anti- VEGF đã được phát triển. Yếu tố tăng sinh nội mô mạch máu là một chất liên quan đến sự hình thành của những mạch máu mới ở hoàng điểm của những người bị AMD thể ướt. Ngăn chặn tác động của chất này sẽ giúp chống lại việc hình thành những mạch máu bất thường trong AMD thể ướt. Thuốc Anti- VEGF hay còn gọi là thuốc chống sinh mạch có nghĩa là chúng hoạt động chống lại các chất kích thích sự phát triển của các mạch máu mới.
Điều trị quang động
Đây là một kỹ thuật được phát triển vào cuối những năm 1990. Một loại thuốc là verteporfin được tiêm vào tĩnh mạch ở tay. Trong vài phút, verteporfin sẽ gắn kết với protein trong các tân mạch bất thường tại hoàng điểm. Một tia sáng có bước sóng đặc biệt sẽ được chiếu vào mắt chỉ trong hơn một phút. Verteporfin là một thuốc nhạy với ánh sáng. Do đó khi ánh sáng được chiếu vào các mạch máu được bao phủ bằng verteporfin, verteporfin sẽ kích hoạt và gây tổn thương, phá hủy các mạch máu tân sinh bất thường.
Các phương pháp điều trị khác
Các phương pháp điều trị như xạ trị, thuốc và phẫu thuật trên võng mạc vẫn đang được nghiên cứu. Giá trị của những phương pháp điều trị mới này chưa rõ ràng. Điều trị thoái hóa hoàng điểm đang là một lĩnh vực được nghiên cứu mạnh mẽ và phương pháp điều trị nó có thể sẽ cải thiện trong tương lai gần.
Chế độ ăn, các chất dinh dưỡng liên quan
Sự kết hợp giữa vitamin và khoáng chất liều cao đã được thử nghiệm và cho thấy không có hiệu quả. Một số quan niệm cho rằng vitamin và khoáng chất liều cao có thể gây tác dụng phụ ở một số người. Một số loại vitamin có liên quan đến các bệnh lý. Beta- caroten đã được chứng minh làm tăng nguy cơ ung thư phổi ở những người hút thuốc lá, do đó những chất bổ sung này không nên được sử dụng ở những người đã hút hoặc đang hút thuốc lá.
Vitamin E làm gia tăng nguy cơ suy tim ở những người đái tháo đường hoặc có bệnh lý mạch máu. Kẽm có thể làm tăng nguy cơ bệnh lý bàng quang và thận. Do có những vấn đề tiềm ẩn nguy cơ kể trên bạn nên nói chuyện với bác sĩ đa khoa hoặc bác sĩ mắt trước khi bắt đầu sử dụng các chế phẩm bổ sung này.
Trợ giúp thiết thực
Khi thị lực của bạn kém đi, bác sĩ mắt thường chuyển bạn đến phòng khám thị lực thấp. Nhân viên tại phòng khám này sẽ cung cấp sự trợ giúp và lời khuyên thực tế để bạn thích ứng với tình trạng thị lực thấp và/ hoặc thị lực đang suy giảm.
Sự trợ giúp bao gồm:
- Kính lúp phóng đại, sách chữ in lớn và các loại đèn sáng hỗ trợ việc đọc.
- Các vật dụng như đồng hồ biết nói. Và các dụng cụ hỗ trợ trong nhà bếp có thể cần khi thị lực hạn chế.
- Nếu bạn đã được xác minh là chỉ thấy một phần hoặc mù. Bác sĩ mắt sẽ hoàn tất “Giấy chứng nhận khiếm thị”. Sau đó bạn sẽ có một số lợi ích xác định.
Nguồn: Yhoccongdong.com
